Παιδί, ηλεκτρονικά παιχνίδια και παιχνίδια εικονικής πραγματικότητας (VR games): Πότε να ανησυχήσουμε?

Η νέα χρονιά βρήκε πολλά μικρά παιδιά αλλά και εφήβους με νέα ηλεκτρονικά παιχνίδια καθώς οι γονείς/συγγενείς /νονοί έσπευσαν να ικανοποιήσουν αυτή την επιθυμία των παιδιών. Η αλήθεια είναι πως τα ηλεκτρονικά παιχνίδια διεκδικούν μεγάλο μερίδιο από το χρόνο των παιδιών, με τους γονείς να προβληματίζονται για αυτό το είδος διασκέδασης που πολλές φορές παίρνει τη μορφή εμμονικής ενασχόλησης.

Γιατί όμως τα παιδιά έλκονται από τα ηλεκτρονικά παιχνίδια; Τα εξελιγμένα γραφικά σε συνδυασμό με την πλοκή προκαλούν αισθητηριακή διέγερση αλλά και συναισθηματική εκτόνωση . Αυτή η εναλλαγή διέγερσης/εκτόνωσης  παράλληλα με τη δυνατότητα να είναι το παιδί πρωταγωνιστής στην πλοκή προκαλεί την έντονη επιθυμία για πολύωρη ενασχόληση. Επιπλέον, σε πολλές περιπτώσεις τα παιχνίδια αυτά παίζονται στο διαδίκτυο, δίνοντας τη δυνατότητα στο παιδί να γίνει μέλος μιας παγκόσμιας κοινότητας και να συνομιλεί (chat) με άλλους παίκτες.

Η ενασχόληση με τα ηλεκτρονικά παιχνίδια έχει και θετικές και αρνητικές επιδράσεις στην ανάπτυξη του παιδιού. Ας δούμε τις πιο σημαντικές:

Θετικές επιδράσεις

• Βελτίωση της συγκέντρωσης, της μνήμης και της προσοχής
• Βελτίωση του οπτικοκινητικού συντονισμού
• Βελτίωση της παρατηρητικότητας
• Τα ηλεκτρονικά παιχνίδια μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως εκπαιδευτικά εργαλεία

Αρνητικές επιδράσεις

• Ανοχή στη βία
• Απουσία και έλλειψη ενδιαφέροντος για κοινωνική συναναστροφή σε αληθινό περιβάλλον
• Συρρίκνωση της φαντασίας του παιδιού

Παιχνίδια εικονικής πραγματικότητας

Ακολουθώντας τις τεχνολογικές εξελίξεις οι εταιρίες που ασχολούνται με την παραγωγή λογισμικών, δημιούργησαν παιχνίδια όπου ο παίκτης κινείται και αλληλεπιδρά σε ένα τρισδιάστατο περιβάλλον φτιαγμένο από υπολογιστή. Ο παίκτης έχει την ψευδαίσθηση ότι περιβάλλεται από και κινείται σε υπαρκτό περιβάλλον   Ειδικά αλληλεπιδραστικά γραφικά αλλά και ειδικές συσκευές  όπως γάντι( data glove) γυαλιά(vr glasses) ενισχύουν την εμπειρία. Αξίζει να σημειωθεί ότι για να μπορέσει ο παίκτης να “μπει ”στο εικονικό περιβάλλον του παιχνιδιού, πρέπει να αποσυρθεί από το φυσικό περιβάλλον απομονώνοντας τα φυσικά αισθητηριακά ερεθίσματα με τα τρισδιάστατα του παιχνιδιού. Σε πολλές περιπτώσεις και τα  παιχνίδια εικονικής πραγματικότητας παίζονται διαδικτυακά , δίνοντας τη δυνατότητα στον παίκτη να συνομιλήσει με άλλους παίκτες που είναι συνδεδεμένοι εκείνη τη στιγμή.

Οι επιπτώσεις στα παιδιά

Η εικονική πραγματικότητα είναι ένα νέο επίτευγμα της τεχνολογίας επομένως οι έρευνες για τις πιθανές επιπτώσεις  στην ανάπτυξη του παιδιού είναι σε εξέλιξη . Ζητήματα που αφορούν την απομόνωση από το φυσικό περιβάλλον και την έλλειψη κοινωνικής αλληλεπίδρασης απασχολούν τους ψυχολόγους. Αλλά και θέματα υγείας , όπως βλάβες στην όραση των παιδιών από την πολύωρη χρήση  είναι στο επίκεντρο μελετών της ιατρικής κοινότητας .Πάντως, οι γονείς θα πρέπει να γνωρίζουν ότι τα παιχνίδια αυτά απευθύνονται σε συγκεκριμένες ηλικιακές ομάδες και θα πρέπει να επιτρέπουν τη χρήση με βάση τις οδηγίες του κατασκευαστή.

Πότε πρέπει να ανησυχήσουμε:

Οι γονείς πρέπει να προβληματιστούν έντονα όταν το παιδί:

• παραμελεί τα μαθήματα του για να αφιερώσει χρόνο στα ηλεκτρονικά παιχνίδια
• κοιμάται λιγότερο για να αφιερώσει χρόνο στα ηλεκτρονικά παιχνίδια
• απομονώνεται κοινωνικά δηλαδή προτιμά να μείνει στο σπίτι για να παίξει παρά να συναντηθεί με φίλους του εκτός σπιτιού
• παραμελεί τη σωματική υγιεινή του για να αφιερώσει περισσότερο χρόνο στον υπολογιστή
• αντιδρά έντονα στις παρατηρήσεις μας και γενικά παρατηρούμε ότι γίνεται ιδιαίτερα ευέξαπτο όταν του ζητάμε να μειώσει τις ώρες που παίζει παιχνίδια στον υπολογιστή
• παραπονιέται συχνά για πονοκεφάλους
• απέχει από τα παιχνίδια εμφανίζει έντονη δυσφορία
• αλλά και όλη η οικογένεια γίνεται δυσλειτουργική

Τι μπορούμε να  κάνουμε

• Οι γονείς που θα εντοπίσουν σημάδια εξάρτησης θα πρέπει καταρχάς να προσπαθήσουν να καταλάβουν τι συμβαίνει με το παιδί : η απόσυρση που παρατηρούν στο παιδί είναι αποτέλεσμα της ενασχόλησης με τον υπολογιστή ή η ενασχόληση αυτή κρύβει θέματα που αντιμετωπίζει το παιδί και επειδή δεν μπορεί να τα διαχειριστεί επιλέγει να αποσυρθεί στην οθόνη του υπολογιστή; Ζητήματα στην κοινωνική αλληλεπίδραση, οι σχολικές επιδόσεις αλλά και μια προβληματική σχέση των γονέων( καβγάδες) μπορούν να συνδέονται με  αλλαγές στη διάθεση του παιδιού( άγχος , κατάθλιψη).Τότε η επιλογή μιας εικονικής πραγματικότητας ενδεχομένως να μοιάζει μια “ συναισθηματική όαση” για το παιδί όπου νιώθει να βάλλεται δίχως να μπορεί να διαχειριστεί συμπεριφορές τρίτων και καταστάσεις της καθημερινότητας του.
• Είναι σημαντικό να διατηρούν ανοιχτό το κανάλι επικοινωνίας με το παιδί, μπορούν και πρέπει -στο πλαίσιο μιας αυθεντικής επικοινωνίας με το παιδί να το ρωτήσουν αν υπάρχει κάτι που το στενοχωρεί ή το στρεσάρει ( σχολείο, παρέες, δραστηριότητες)
• Σε μια προσπάθεια να έρθουν πιο κοντά στο παιδί μπορούν να ζητήσουν από το παιδί να τους μιλήσει για το παιχνίδι πχ. να περιγράψει τους ήρωες , την πλοκή, να μιλήσει
• Οι γονείς θα πρέπει να επενδύουν στον κοινό οικογενειακό χρόνο , να σχεδιάζουν μαζί με το παιδί εξόδους , δραστηριότητες, μικρές εξορμήσεις στη φύση ή απλά να δουν μια ταινία όλοι μαζί σπίτι ή να παίξουν ένα επιτραπέζιο οικογενειακώς. Το παιδί θα πρέπει να συμμετέχει ισότιμα στη διαμόρφωση του προγράμματος.
• Οι γονείς οφείλουν να είναι ενημερωμένοι για το περιεχόμενο των παιχνιδιών που προτιμά το παιδί τους και βέβαια να κάνουν την αγορά μαζί.
• Τα σαφή και σταθερά όρια βοηθούν το παιδι να γνωρίζει ποια συμπεριφορά είναι αποδεκτή και από ποιο σημείο και έπειτα η ενασχόληση με τα ηλεκτρονικά παιχνίδια βλάπτει την υγεία του.
• Αποφεύγουμε να έρθουμε σε ευθεία αντιπαράθεση με το παιδί ( ειδικά αν βρίσκεται στην εφηβεία). Αποφεύγουμε να πάρουμε απροειδοποίητα τον υπολογιστή ή να αφαιρέσουμε το παιχνίδι . Μια τέτοια κίνηση θα ενισχύσει την ενασχόληση του παιδιού και θα διαταράξει την οικογενειακή επικοινωνία.
• Ενισχύστε ομαδικές δραστηριότητες και προτρέψτε το παιδί να ασχοληθεί με τον αθλητισμό

Επενδύστε στη σχέση σας με το παιδί . Δείξτε του την αγάπη και το ενδιαφέρον σας με πράξεις. Αφιερώστε του χρόνο, προσπαθήστε να “  ακούσετε ” αυτό που σας λέει με τα λόγια , σιωπές και τις επιλογές του..

MY FAMILY NEST
Κέντρο για την Οικογένεια
Ψυχοθεραπεία-Εκπαίδευση -Έρευνα

Αλεξάνδρα Χατζησταύρου
Επιστημονική Υπεύθυνη